iفین تک (ای فین تک - آی فین تک)

سلطه ربات‌ها بر تجارت الکترونیک

رشد فروشگاه‌های آنلاین طی سال‌های اخیر، با تسهیل فرآیند خرید، دسترسی به محصولات و سرعت بالای خدمات، تحول بزرگی در رفتار مصرف‌کننده ایجاد کرده است. اما در سایه این پیشرفت، تهدیدی پنهان به‌تدریج در حال قدرت‌گیری است: ربات‌ها. به گزارش iفین‌تک، آمارهای جدید حاکی از آن است که بیش از ۵۰ درصد از بازدیدکنندگان فروشگاه‌های آنلاین در سال ۲۰۲۵، نه انسان بلکه ربات‌ها هستند.

آمارها چه می‌گویند؟

گزارش منتشرشده از سوی شرکت امنیتی Imperva و مؤسسه تحقیقاتی CyberEdge نشان می‌دهد که ربات‌ها در سال جاری میلادی بیش از ۵۲.۶٪ از ترافیک فروشگاه‌های اینترنتی را به خود اختصاص داده‌اند. این ربات‌ها از منابع مختلفی منشأ می‌گیرند و اهداف گوناگونی دارند؛ از خزنده‌های موتورهای جست‌وجو تا اسکریپرهای مخرب برای سرقت قیمت‌گذاری یا داده‌های کاربران.

در این میان، حدود ۳۰٪ از ربات‌ها به‌عنوان "ربات بد" (Bad Bots) شناخته می‌شوند که اهداف مخربی مانند جعل کلیک، حملات DDoS، تحلیل اطلاعات رقبا یا تست کارت‌های بانکی را دنبال می‌کنند.

دلایل افزایش ربات‌ها

یکی از دلایل اصلی این افزایش، رشد تجارت الکترونیک و هوش مصنوعی در کنار دسترسی گسترده به ابزارهای اتوماسیون مانند Puppeteer و Selenium است. در سال‌های گذشته، بسیاری از توسعه‌دهندگان از این ابزارها برای تست رابط کاربری و شبیه‌سازی کاربر انسانی استفاده می‌کردند، اما امروز این تکنولوژی به شکل گسترده‌ای در پروژه‌های غیرقانونی و نفوذی نیز به‌کار گرفته می‌شود.

تحلیل iفین‌تک نشان می‌دهد که بخشی از این ربات‌ها برای جمع‌آوری هوشمندانه اطلاعات محصولات و قیمت‌ها، به‌ویژه در رقابت بین فروشگاه‌های بزرگ، طراحی شده‌اند؛ امری که عملاً به نوعی "جنگ اطلاعاتی دیجیتال" شباهت دارد.

تأثیر بر تجربه مشتریان

بازدید ربات‌ها نه‌تنها منجر به تحلیل نادرست داده‌ها درباره رفتار مشتری می‌شود، بلکه می‌تواند کیفیت خدمات فروشگاه‌ها را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد. بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین، رفتار کاربران را برای بهینه‌سازی الگوریتم‌های پیشنهاد، تبلیغات و قیمت‌گذاری استفاده می‌کنند. زمانی که نیمی از این داده‌ها مربوط به ربات‌ها باشد، نتیجه‌گیری‌ها غیرواقعی خواهند بود.

از طرفی، در مواردی که ربات‌ها باعث مصرف بیش از حد منابع سرور یا اختلال در عملکرد سایت می‌شوند، تجربه کاربران انسانی به‌طور مستقیم آسیب می‌بیند؛ سرعت سایت کاهش یافته و حتی ممکن است دسترسی به صفحات قطع شود.

مسائل امنیتی و تهدیدهای فنی

ربات‌های بد، یکی از چالش‌های بزرگ امنیتی برای فروشگاه‌های آنلاین هستند. این ربات‌ها قادر به شناسایی آسیب‌پذیری‌های امنیتی، تست مکرر نام کاربری و رمز عبور، شناسایی کوپن‌های تخفیف فعال و سو استفاده از آن‌ها هستند. برخی از آن‌ها حتی می‌توانند با شبیه‌سازی رفتار انسانی، CAPTCHAها را نیز دور بزنند.

بر اساس گزارش شرکت Radware، حملات خودکار توسط ربات‌ها به‌تنهایی بیش از ۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ به شرکت‌های خرده‌فروشی آنلاین خسارت وارد کرده است.

راهکارها و ابزارهای مقابله

بسیاری از پلتفرم‌های تجارت الکترونیک، اکنون به استفاده از Bot Management Systemهای پیشرفته روی آورده‌اند. این سامانه‌ها با بهره‌گیری از یادگیری ماشین، می‌توانند بین کاربر انسانی و ربات تفاوت قائل شوند. سیستم‌های مانند Cloudflare Bot Management و Akamai Bot Manager ابزارهایی هستند که بسیاری از فروشگاه‌ها برای مقابله با ربات‌ها به‌کار می‌گیرند.

همچنین استفاده از CAPTCHAهای پویا، محدود کردن نرخ درخواست‌ها، فیلتر IP، و بررسی رفتار کاربر در سطح مرورگر، از دیگر ابزارهای جلوگیری از نفوذ ربات‌ها هستند.

نقش هوش مصنوعی در شناسایی ربات‌ها

از نکات جالب توجه در تحلیل iفین‌تک، آن است که خود هوش مصنوعی نیز در خدمت شناسایی و دفع حملات ربات‌ها قرار گرفته است. سامانه‌های جدید با تجزیه و تحلیل داده‌های رفتاری، سرعت حرکت موس، الگوهای کلیک، میزان زمان ماندگاری در صفحات و حتی بررسی زاویه ضربه روی صفحه نمایش لمسی، می‌توانند ربات‌ها را شناسایی کنند.

با این حال، باید در نظر داشت که توسعه‌دهندگان ربات‌ها نیز همزمان از هوش مصنوعی برای بهبود عملکرد ربات‌هایشان استفاده می‌کنند؛ در نتیجه می‌توان گفت رقابت هوش مصنوعی با هوش مصنوعی آغاز شده است.

 تعادل میان اتوماسیون و امنیت

با توجه به رشد سریع ربات‌ها در فضای دیجیتال، به‌ویژه در فروشگاه‌های آنلاین، یافتن راه‌حلی برای تعادل میان بهره‌برداری از اتوماسیون مفید و مقابله با تهدیدات مخرب، اهمیت زیادی دارد. فروشگاه‌های دیجیتال ناگزیرند در کنار ارتقای تجربه مشتری، روی امنیت و پالایش داده نیز سرمایه‌گذاری کنند.

اگر این روند مدیریت نشود، نه‌تنها تحلیل‌های رفتاری بی‌اعتبار خواهند شد، بلکه اعتماد کاربران به فروشگاه‌ها نیز کاهش می‌یابد.

بنابراین، همان‌طور که اتوماسیون و هوش مصنوعی مزایای زیادی به همراه دارند، استفاده صحیح و کنترل‌شده از آن‌ها برای حفظ سلامت اکوسیستم تجارت الکترونیک ضروری است.